شناسایی شرایط همدید همراه با بارش در پهنه ی کم بارش جنوبی

مهمترین پدیده ی محیط زیست بارش می باشد که حیات جانوری به آن وابسته بوده و از اهمیت زیادی برخورد می باشد. اهمیت این پدیده زمانی آشکار می شود که در یک منطقه با کمبود ریزش یا با ریزش ناگهانی روبرو باشیم. ایران کشوری است که به علت قرارگیری در کمربند خشک و نیمه خشک جهان، مسئله ی آب و تأمین آن از اهمیت ویژه ای برخوردار است. این رویداد هنگامی که به صورت ناگهانی و بسیار سنگین ریزش می کند، زیان های جانی و مالی فراوانی به بار می آورد و چون ایران با کمبود بارش مواجه است و منابع آبی کشور محدود است، بارش یکی از مهم ترین منابع تأمین آب به شمار می آید. پس شناخت ساز و کار و نحوه ی عمل الگوهای گردش جوی و عناصر موثر در وقوع بارش های سنگین، مهم ترین هدف این پژوهش قرار گرفته و در این راستا از رویکرد محیطی به گردشی در اقلیم شناسی همدید بهره گرفته ایم. در این پژوهش، با استفاده از پایگاه داده ی بارش پهنه ی کم بارش جنوبی، نقشه های هم بارش این پهنه را از تاریخ 1/1/1340 تا 10/11/1383(15992 روز) بر روی یاخته هایی به ابعاد 14×14 کیلومتر، به روش کریجینگ میانیابی و ترسیم شد. این داده ها اطلاعات 588 نقطه ی پهنه ی مطالعاتی را برای 15992 روز فراهم نمود و این امکان را فراهم ساخت تا برای هر روز بارش، بیشینه ی بارش، مختصات بیشینه ی بارش، میانگین بارش، مختصات گرانیگاه بارش، میانگین بلند مدت بارش، میزان انحراف از میانگین بلند مدت بارش و درصد مساحت زیر بارش را محاسبه کنیم. براین اساس سنگین ترین، شدیدترین و فراگیرترین بارش ها شناسایی شد. نتایج پژوهش، سه الگوی فشار تراز دریا و چهار الگوی ضخامت جو را نشان داد که در بوجود آمدن بارش های سنگین موثر بودند. این الگوها هرچند شباهت های زیادی دارند، اما الگوهای متفاوتی برای پهنه ی مورد مطالعه بدست آمد. سپس روزهای نماینده ی این الگوها بر اساس ضریب همبستگی محاسبه گردید. در روزهای نماینده ی بارش سنگین، نیمه ی راست ورودی و نیمه ی چپ خروجی رودباد (منطقه ی واگرایی) بر روی ایران و بویژه پهنه ی مطالعاتی مستقر بوده است. همچنین در این روزها هسته های بیشینه ی جبهه در نواحی جنوب و جنوب غرب ایران دیده شد و با آنکه در تمام ترازها حضور داشته اما در ترازهای 500، 925 و 1000 هکتوپاسکال نمود بیشتری داشت. وجود بیشینه های قوی رطوبتی بر روی ایران و عربستان در بیش از 80درصد از موارد مطالعه شده در ترازهای 925 و 1000 هکتوپاسکال، اهمیت این ترازها را به عنوان محل مناسب تشکیل همگرایی شار رطوبت نشان داد. بدین ترتیب با بررسی تابع همگرایی شار رطوبت، منابع رطوبتی که سبب ایجاد بارش های سنگین، شدید و فراگیر در منطقه شده اند به ترتیب اهمیت عبارتند از: دریای عرب، خلیج فارس، دریای سرخ، خلیج عدن، مدیترانه و گاهی دریای عمان.